Dziś ani kształt, ani kolor nie zdradzają, jaki rodzaj dachówek ułożono na dachu. Ale w poszczególnych materiałach dostępne są różnorodne rozwiązania. Najważniejszymi kryteriami wyboru są kształt i kolor. Trwały efekt zapewni odpowiednia powłoka.
Większość dachówek cementowych jest barwiona w masie naturalnymi, nierozpuszczalnymi w wodzie pigmentami, odpornymi na działanie temperatury oraz promieni słonecznych. Uformowane z odpowiednio zagęszczonej mieszanki betonowej jeszcze wilgotne dachówki pokrywa się warstwą farby akrylowej, która wiąże się ze świeżym betonem i gruntuje podłoże. Następnie elementy trafiają do komór suszących, gdzie w stałej temperaturze (do 60ºC) i przy stałej wilgotności następuje proces wiązania cementu. Po osiągnięciu wstępnej wytrzymałości i opuszczeniu suszarni dachówki są ponownie powlekane farbą akrylową. Wyroby przed dopuszczeniem do sprzedaży muszą jeszcze być sezonowane przez 28 dni, by uzyskały wymaganą wytrzymałość.
Inna jest technologia produkcji dachówek ceramicznych. Robi się je z gliny, która po leżakowaniu zostaje nawilżona i wymieszana tak, żeby stanowiła jednorodną masę o odpowiedniej konsystencji. Uformowane z niej dachówki suszy się, a następnie wypala w piecu w temperaturze około 1000ºC. Barwa naturalnych dachówek zależy od rodzaju gliny i składu masy – zazwyczaj są czerwone lub brunatne. Kilka-kilkanaście lat temu można było kupić dachówki barwione w masie, ale z uwagi na wyższą cenę nie przyjęły się na rynku i obecnie są rzadkością. Zdecydowanie rzadziej wykorzystuje się też dachówki naturalne (bez powłok), ponieważ mają szorstką powierzchnię i odsłonięte pory, co ułatwia wnikanie w nie wilgoci (wtedy zwiększa się ciężar pokrycia) i osadzanie się na nich mchów oraz alg. Aby zmniejszyć ich nasiąkliwość, a tym samym zwiększyć trwałość i odporność na brudzenie, dachówki powleka się angobą lub glazurą (szkliwem).
Rodzaje powłok i ich funkcja
Od rodzaju powłoki zależą efekt wizualny, a także cechy użytkowe pokrycia. Dwu- lub trzykrotne pomalowanie dachówek cementowych zwiększa przede wszystkim ich odporność na promieniowanie UV i trwałość koloru. Nowe, stale udoskonalane akrylowe, polimerowe, polimerowo-akrylowe lub akrylowo-silikatowe powłoki ochronne pozwalają na uzyskanie barwionych w masie elementów o coraz większej trwałości, odporności na mróz, porastanie mchem i powstawanie wapiennych wykwitów. Ponadto powłoki nadają wyrobom jednolity kolor, wygładzają powierzchnię i zmniejszają jej podatność na zabrudzenia (na przykład zaleganie ptasich odchodów).
Dachówki ceramiczne przed wypalaniem są pokrywane specjalnymi glinkami z dodatkiem tlenków metali (angobą) o składzie determinującym kolor. Angoba może być także bezbarwna, dzięki czemu dachówki wyglądają jak naturalne, ale są mniej nasiąkliwe i dłużej pozostają czyste. Taka powłoka daje dachówkom lekko matowe wykończenie i zwiększa ich odporność na niszczące działanie czasu i pogody.
Dachówki z angobą szlachetną (z większą zawartością kwarcu lub innych związków powodujących jej częściowe zeszkliwienie) są bardziej błyszczące, podobne do glazur. Jednak nie tworzy się na nich szklista warstwa (jak w glazurowanych), a pory pozostają otwarte, co pozwala zachować dobre właściwości dyfuzyjne. W wersji zabytkowej angoby nadają dachówkom postarzany, rustykalny wygląd.
Producenci oferują również angoby do nanoszenia na zimno, czyli szybko schnące farby dyspersyjne używane przez dekarzy do smarowania widocznych krawędzi docinanych dachówek albo maskowania niewielkich zarysowań.
Szkliwienie (glazurowanie) dachówek ceramicznych polega na pokryciu wypalonych dachówek warstwą stopionego szkliwa – bezbarwnego lub kolorowego - i powtórnym ich wypaleniu. Na powierzchni powstaje gładka, idealnie połyskująca powłoka. Nawet glazury określane przez producentów jako matowe błyszczą się znacznie bardziej niż dachówki angobowane. Proces szkliwienia pozwala dokładnie uszczelnić pory dachówki ceramicznej, dzięki czemu staje się bardzo odporna na uszkodzenia, porastanie mchem, warunki atmosferyczne i utratę koloru.
Rodzaj powłoki a wygląd dachówki
Zdjęcia (7)
Matowa angoba. Angoba to najpopularniejsza powłoka na dachach ceramicznych. Nadaje pokryciu satynowy połysk
fot. CREATON POLSKAKolor rządzi
Naturalnym kolorem dachówek ceramicznych jest matowa ceglasta czerwień – podstawowa barwa gliny, z której są produkowane. Przezroczysta powłoka pozwala zachować ten naturalny odcień. Ale oferta kolorów dachówek pokrytych angobą lub glazurą jest bardzo bogata. Większość producentów ma w ofercie odcienie czerwieni i brązu, piaskowe, żółtopomarańczowe, szare, czarne, zielone bądź ich połączenia (dachówki melanżowe). Powierzchnia dachówek może być matowa lub błyszcząca.
Trzeba pamiętać, że w przypadku docinania ciemnych dachówek ceramicznych jest widoczny ich ceglasty przekrój. Aby uniknąć takiego kontrastu kolorystycznego, który może popsuć efekt wizualny, na skomplikowanych dachach lub z wieloma oknami połaciowymi, dekarze powinni pomalować odsłonięte przekroje angobą w kolorze pokrycia.
Pokrycie ceramiczne przez lata użytkowania minimalnie zmieni kolor – to naturalny i nieunikniony proces starzenia. Najczęstszym problemem naturalnych dachówek było blaknięcie i matowienie powierzchni. Dzięki powłoce dekoracyjno-ochronnej po upływie 10-15 lat wystarczy dokładnie umyć dach, a dachówki będą miały dokładnie taki sam kolor jak w dniu ich zakupu.
Z kolei większość dachówek betonowych ma standardową powłokę ochronno-dekoracyjną z farb akrylowych, na przykład w kolorze czerwonym, brązowym, kasztanowym, szarym, grafitowym, czarnym, odpornych na promieniowanie UV, nietracących z upływem czasu koloru. Na tle dachówek ceramicznych wybór kolorów jest jednak zdecydowanie mniejszy. Dachówki betonowe są dostępne w wersjach: matowe, półmatowe bądź z połyskiem. Można kupić również produkty malowane farbami z nabłyszczaczem dającym efekt mokrego dachu.
Producenci oferują też różne specjalistyczne rozwiązania. Na przykład do bardzo ciemnych odcieni – grafitowego, czarnego, ciemnobrązowego – powłokę z polimerowo-akrylowej farby z tlenkiem tytanu, dzięki któremu odbija ona o 300% więcej promieniowania podczerwonego. Pokrycie mniej się nagrzewa, a temperatura na spodniej części dachówek jest nawet o 10ºC niższa.
Zawsze jak nowy
Pokrycie dachu musi być odporne na zarysowanie, przedziurawienie, zerwanie z dachu, a także odbarwienia.
Dachówki ceramiczne są twarde, więc niestraszne im grad, spadające gałęzie oraz silny wiatr. Mróz także nie jest zbyt groźny, ponieważ większość dachówek ceramicznych wytrzymuje sporo ponad 150 cykli zamrażania i rozmrażania. Zarysowania mogą się pojawiać na dachówkach glazurowanych, jednak połyskliwy spiek ceramiczny jest twardy i ma sporą odporność na ten rodzaj uszkodzeń. Gdyby nawet do tego doszło, będzie to jedynie wada estetyczna, która nie wpłynie na utratę lub zmianę parametrów technicznych dachówki.
Zewnętrzna powłoka ma niewielki wpływ na żywotność gotowego dachu. W teorii rzeczywiście dachówki szkliwione powinny być najbardziej trwałe, choć należy pamiętać, że szkliwo jest tylko małym fragmentem całej dachówki. Ale na gładkiej, niekiedy wręcz śliskiej powierzchni dachówek angobowanych i glazurowanych osiada mniej kurzu i brudu. Jest też bardziej odporna na porastanie mchem. Znacznie lepiej sprawdzą się na terenach o większej wilgotności czy też w pobliżu lasów. Najłatwiej też zmyć z nich ptasie odchody, które mają żrące właściwości i niszczą powierzchnię, jeśli nie są z niej usuwane. Ceramiczne angobowane dachówki można umyć wodą z dodatkiem środków czyszczących na bazie mydła. Gorzej, gdy dachówki są naturalne, bo wtedy ich powierzchnia jest mniej gładka i brud mocniej do niej przylega.
Dachówki betonowe są mocne i trwałe, odporne na uszkodzenia mechaniczne. Ich wytrzymałość jest zbliżona do dachówek ceramicznych. Jedną z nowatorskich technologii jest pokrycie betonowego rdzenia dachówki drobnoziarnistą, barwioną i nienasiąkliwą warstwą, dzięki czemu dachówka jest gładsza, ma większą mrozoodporność oraz odporność na zabrudzenia i na kwaśne deszcze.
Kolory dachówek ceramicznych
Zdjęcia (6)
Czerń. Wciąż nie wychodzi z mody. Czarna angoba lub glazura pozwalają na zdecydowaną odmianę tradycyjnych dachówek zakładkowych
fot. RÖBENZawsze czysty
Tu różnica między ceramicznymi a betonowymi zależy od powłoki. Im struktura zewnętrzna dachówki jest mniej chropowata, tym zanieczyszczenia łatwiej spływają razem z wodą opadową. Dachówki ceramiczne glazurowane i angobowane są mniej porowate niż betonowe, dlatego zasadniczo mają większą odporność na zabrudzenia, ale zależy to od miejsca, w którym znajduje się dach, oraz od warunków środowiska.
Jednocześnie współczesne dachówki betonowe mają doskonałe powłoki uszczelniające i wygładzające ich powierzchnię, na przykład polimerowo-akrylowe (HDS, Lumino, Duratop lub Duratop Pro), i dzięki nim są nawet odporniejsze na zabrudzenia niż naturalne dachówki ceramiczne.
Podobnie działa powłoka wygładzająca z mikrobetonu lub wyprodukowana w technologii trójwarstwowej, z drobnoziarnistą warstwą wygładzającą. Ale nie każdą dachówkę można kupić z dowolnie wybraną powłoką. Są to rozwiązania różnych producentów dostępne przy określonych wzorach i kolorach.
Odporny na mchy i glony
Podatność dachu na porastanie mchem i intensywność tego procesu zależą głównie od położenia domu oraz tego, w którym kierunku jest zwrócona połać dachowa (najbardziej narażona na porastanie mchem jest strona północna). Proces porastania można zahamować, stosując preparaty chemiczne lub biologiczne. Bardzo skuteczne są dodatki miedziane, takie jak obróbki blacharskie, taśmy pod gąsiory oraz specjalne plecionki z cienkiego drutu miedzianego. Dachówki są na to bardziej odporne, gdy pokrywa je warstwa angoby lub glazury.
Do usuwania mchu i glonów z powlekanych dachówek ceramicznych nie należy stosować preparatów zawierających kwasy organiczne, bo mogą naruszyć ich strukturę. Na powłoce szkliwionej mech i algi pojawią się najpóźniej i będą widoczne głównie na styku dachówek (przy zakładkach). Na dachówkach naturalnych glony i mech mogą się natomiast rozwijać się na całej powierzchni elementu. W niesprzyjającym środowisku z dużą liczbą drzew trzeba okresowo myć dachówki zimną wodą pod ciśnieniem z dodatkiem środka na porosty.
Wśród dachówek betonowych dostępne są modele z powłokami dekoracyjno-ochronnymi, które dodatkowo uodparniają powierzchnię na porastanie mchami i algami oraz zabrudzenie.
Ochronę przed zazielenieniem zapewnia na przykład twarda, matowa powłoka akrylowa z dodatkami mineralnymi. Ciekawym rozwiązaniem jest powłoka samoczyszcząca z mikrobetonu z dodatkiem fotokatalizatora (dwutlenku tytanu), na której pod wpływem działania słońca (promieniowania UV) zanieczyszczenia zawierające tlenki azotu i siarki zawarte w wyziewach przemysłowych oraz spalinach samochodowych zamieniają się w nieszkodliwe związki. Są one następnie spłukiwane z dachu przez deszcz. Powłoka najlepiej sprawdza się na dachach o nachyleniu nie mniejszym niż 20°. Reaguje przy nasłonecznieniu odpowiadającym 30% średniego dziennego nasłonecznienia, zatem również na dachach o wystawie północnej.
Mimo różnorodnych powłok ochronnych pokrycia z dachówek betonowych trzeba i warto odnawiać. Lepiej do tego zatrudnić wyspecjalizowaną firmę, która po oczyszczeniu taki dach pomaluje natryskowo przy użyciu wysokiej jakości farb akrylowych.
