Jak dom weekendowy stał się pełnoetatowym

W tym domu najdziwniejszy jest dach – sprytna interpretacja przepisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Inwestorzy ponad dwa tygodnie oswajali myśl, że to może być dach ich domu. (Projekt architekci Jakub Cieślik, Kamil Cierpioł, Piotr Drewniak, Marek Laskowski / Grupa Verso)

Bryła w lesie

Od frontu dom prezentuje się najskromniej. Układanka z trzech prostokątów – dwa drewniane, jeden biały tworzą niemal zamkniętą elewację. Niemal, bo jest wprawdzie pozbawiona okien, ale z centralnie usytuowanymi szklanymi drzwiami wejściowymi. Z tej perspektywy, na pierwszy rzut oka, dom wygląda na piętrowy. Nawet widoczna w oddali skośna połać wykończona blachą zdaje się częścią innego budynku. A jednak to pierwsze wrażenie okazuje się mylne, gdy tylko zobaczymy fragment bocznej elewacji i... dachu. Dwie skośne połacie usytuowane w przeciwległych narożnikach bryły rozwiewają wątpliwości, że mamy do czynienia ze standardową architekturą. Wbrew przyzwyczajeniom nie jest złożona jedynie z prostopadłościanów, ale także graniastosłupów. To one przesądzają o oryginalności projektu, zmieniają skalę budynku i różnicują wysokości części brył. Nadają charakter architekturze. Przeciwległe usytuowanie skosów daje wrażenie lekkości.

Dodatkowo bryłę modelują optycznie białe pasy elewacji i okna, przy których zostały umieszczone.

Nietypowe złożenie kilku prostych geometrycznych form połączone ze zróżnicowanymi przeszkleniami zaowocowało ciekawą kompozycją. Już oglądana z oddali jest dynamiczna, z bliska wrażenie jest podtrzymywane przez rytmiczny układ desek elewacyjnych, które mają trzy różne szerokości.

- Od początku wiedzieliśmy, jak ten dom ma wyglądać. Gdy patrzyło się na parcelę i okolicę, wiadomo było, że tym razem kontekst otoczenia będzie szczególnie ważny i przesądzi o kształcie projektu – mówi architekt Jakub Cieślik.

Oczywiście otoczenie, w jakim ma stanąć dom, zawsze jest bardzo ważne, ale pejzaże są w różnym stopniu tolerancyjne - pozwalają na większą lub mniejszą dowolność architektoniczną. Tym razem architekci i inwestorzy byli zgodni, że projekt powinien w pełni podporządkować się klimatowi okolicy.

Parcela, na której miał stanąć dom, znajdowała się na skraju lasu sosnowego w sąsiedztwie domków letniskowych, w miejscu, gdzie czas zdaje się płynąć wolniej.

Zdjęcia (4)

Naturalne wybory

- Ta działka od zawsze była w naszej rodzinie. Pamiętam, jak tu mieszkał wujek. Z dawnych czasów pozostała nam wiśnia, która pięknie kwitnie wiosną – opowiada pani Magdalena.

Oprócz starej wiśni, sosen i brzóz oraz sąsiedztwa lasu państwowego były tu wszystkie media. Do działki w lesie został doprowadzony nawet światłowód.

Tak więc wybór miejsca na budowę domu był oczywisty.

Oczywisty był także wybór pracowni architektonicznej.

Zdjęcia (2)

- Kubę znam od dziecka, razem chodziliśmy do podstawówki. Już wtedy twierdził, że będzie architektem – tak ciepło o Jakubie Cieśliku opowiada pani Magdalena.

Jednak decyzja o wyborze autora projektu nie była podyktowana jedynie sentymentem. Inwestorka śledziła projekty kolegi, zachwyca się jego domem. To, że od razu po podjęciu decyzji o budowie razem z mężem zwrócili się do Jakuba Cieślika, wydawało się najbardziej racjonalne i takie pozostało do końca budowy.

Interesujące w losach tego projektu i domu jest to, że powstawał jako weekendowy i miejsce spotkań zawodowych, a bardzo szybko stał się domem pełnoetatowym. To pandemia odmieniła jego funkcje. Dziś po kilku miesiącach w lesie i bezproblemowej pracy zdalnej rodzina nie wyobraża sobie już całkowitego powrotu do mieszkania w Warszawie.

Projektowanie projektu

Projekt powstawał w rekordowo krótkim czasie. Zazwyczaj koncepcja powstaje przez trzy miesiące. Tym razem stworzenie całego projektu zajęło zaledwie dwa.

- Ten teren, na którym miał stanąć dom, jest mi bliski, pochodzę stąd, mieszkam niedaleko. Inwestorka jest moją bliską znajomą, ale myślę, że decydujący wpływ na szybkość powstawania projektu miało to, że inwestorzy mają otwarte umysły – mówi Jakub Cieślik.

Na liście oczekiwań przedstawionej architektom przez inwestorów, oprócz tych powtarzających się przy innych projektach, znalazły się też niekonwencjonalne – przestrzeń miała być dostosowana do różnych funkcji prywatnych i zawodowych, przy czym pracownia miała odpowiadać na potrzeby nawet 20 osób.

Tak się stało, ale - co ciekawe - taka przestrzeń doskonale służy też życiu rodzinnemu.

Dom został podzielony na dwie strefy, które oddziela szeroki na 1,8 m korytarz zakończony przeszkleniem. - Zależało nam, aby od wejścia do domu był piękny widok. I tak jest – już po przekroczeniu progu widać działkę i las brzozowo-sosnowy, który jest za domem.

- Nie chcieliśmy biegać po schodach, dlatego zależało nam na tym, by dom był parterowy – mówi pan Szymon. - Wszystkie funkcje potrzebne rodzinie do życia i pracy są na parterze. Dodatkowa sypialnia na poddaszu, która powstała przez konieczność dostosowania projektu do miejscowych przepisów, to bonusowy, dodatkowy pokój rekreacyjny.

Po lewej stronie korytarza, który zaczyna się tuż za drzwiami wejściowymi, jest strefa nocna - sypialnie dzieci i rodziców, po prawej - strefa dzienna. Początkowo w bryłę domu miał być wpisany garaż, ale w trakcie budowy inwestorzy stwierdzili, że nie jest im właściwie potrzebny, a bardzo przydałoby się pomieszczenie do pracy. I tak zamiast garażu powstała pracownia połączona z bawialnią dla dzieci. Zamiast bramy wjazdowej pojawiło się duże okno przesuwne. Aby ta zmiana planów nie zmieniła radykalnie wyglądu fasady,miejsce wykończonej drewnem bramy garażowej zajęły duże drewniane okiennice. Dzięki nim frontowa elewacja została ujednolicona, a przy tym drewniane przesłony nie ograniczają dostępu światła na tyle, by konieczne było używanie sztucznego oświetlenia.

W opozycji

Wnętrze domu z założenia miało kontrastować z wyglądem bryły. Ten kontrast podkreślił charakter i odrębność dwóch stref. O dziwo oglądana z ulicy jest cieplejsza niż wewnętrzna. Być może wynikało to z pierwotnego planu, by dom służył celom zawodowym. Chłodne, nowoczesne, wręcz surowe wnętrza z reguły sprawiają wrażenie bardziej profesjonalnych. I tu kolejne zaskoczenie. Ten chłód i surowość znakomicie sprawdzają się także wtedy, gdy dom został zaanektowany na cele prywatne. Może dlatego, że to specjalny rodzaj chłodu – wyrafinowany, z naturalnym zapleczem w postaci lasu, który wdziera się do wnętrza przez wielkie przeszklenia.

- Staramy się tak projektować, by inwestorzy tworzyli razem z nami. Przychodzą do naszej pracowni jako laicy. A w pewnym momencie mają satysfakcję, że uczestniczą w projekcie, współtworzą go – mówi Jakub Cieślik. - Dzięki temu o detale dbają wszyscy. Nie zmieniają rozwiązań w trakcie budowy, bo nie chcą zmieniać tego, czego są współautorami.

Tak było i tym razem - inwestorzy współtworzyli projekt. Architekt przyznaje, że poszli nawet krok dalej, bo samodzielnie zdecydowali o wykorzystaniu desek pozostałych z elewacji do wykonania mebli. I tak powstały m.in. postumenty pod umywalki.

O tym, że pracownia nie narzuca swoich rozwiązań, świadczy choćby przykład dachu tego domu. Architekci przedstawili swoją koncepcję. Potem nie namawiali i nie przekonywali inwestorów do oryginalnego pomysłu, tylko cierpliwie czekali - dali im tyle czasu, ile było potrzeba, by się do niego przekonali.

- Dobrze pamiętam, jak pierwszy raz zobaczyliśmy projekt koncepcyjny domu na ekranie smartfona – zaniemówiliśmy. Musieliśmy przegryźć ten temat – uśmiecha się pani Magdalena.

„Przegryzali” ponad dwa tygodnie. Po tym czasie wizja architektów została oswojona i dostali od inwestorów zielone światło na wszystkie rozwiązania.

Konstrukcja, izolacja, wentylacja

Dom jest posadowiony na płycie fundamentowej żelbetowej grubości 30 cm, pod którą jest warstwa termoizolacji - polistyren ekstrudowany (20 cm). Poza tym architekci starali się wykorzystywać standardowe rozwiązania konstrukcyjne, które są z reguły tańsze.Ściany są wzniesione z pustaków ceramicznych, ocieplone wełną mineralną grubości 25 cm, a wykończeniem elewacji wentylowanej jest drewniana oblicówka z modrzewia syberyjskiego.

Dach płaski (żelbetowy) ociepla styrodur XPS grubości 20 cm, uszczelnia - membrana PCW, na której ma być docelowo ułożony żwir, który stanie się dodatkową izolacją.

Skośne połacie mają drewnianą konstrukcję, ociepla je wełna grubości 15 cm, a wykańcza blacha na rąbek stojący.

W domu zostały zastosowane rozwiązania takie jak w budynkach pasywnych. Oprócz bardzo dobrej termoizolacji i szczelności są tu zamontowane energooszczędne okna dwukomorowe z pakietami trzyszybowymi.

Jest też wentylacja mechaniczna, ale nie w całym domu. W pomieszczeniu, które zastąpiło garaż, pozostała wentylacja grawitacyjna. Gdyby nie to, dom mógłby być uznany za pasywny.

Oszczędności, rozrzutności?

- Staramy się szukać alternatywnych rozwiązań, zamieniać droższe technologie na tańsze rozwiązania, ale tak samo dobrej jakości – mówi Jakub Cieślik.

Listę przykładów otwierają duże drewniane okiennice 2 x 2 m, które osłaniają przeszklenie w nowo powstałej, w miejscu garażu, pracowni i ujednolicają fasadę domu.

Wszystkie gotowe rozwiązania były bardzo drogie. Koszt blisko 40 tysięcy złotych za taki element wyposażenia wydawał się właścicielom domu absurdalny. - Inwestorzy powiedzieli nam wprost, że jeżeli okiennice mają kosztować kilkadziesiąt tysięcy złotych, zrezygnują z nich. Jednak bez nich architektura wiele by straciła, dlatego wymyśliliśmy w pracowni autorskie rozwiązanie i znaleźliśmy firmę, która niedrogo je zrealizuje – mówi architekt Kamil Cierpioł.

Okazało się, że zrobienie prostego systemu ramy, do której są przytwierdzone deski, to koszt zaledwie 25 procent rynkowej ceny.

Kolejny przykład to sposób montażu tarasu. - Nie zastosowaliśmy drogich systemowych rozwiązań pozwalających na regulowanie wysokości, tylko półsuchą zaprawę betonową pakowaną w foliowe woreczki. Beton stabilizuje się do pewnego momentu, a pod płytką zostaje przestrzeń. To świetne rozwiązanie, które jest niedrogie – opowiada Jakub Cieślik.

Aby niepotrzebnie nie mnożyć kosztów, podział dużego przeszklenia został dostosowany do standardowych wymiarów modułów proponowanych przez producenta. Z tego powodu zrezygnowano także z otwieralnego skrzydła w największej szklanej ścianie. Równie funkcjonalne jest wyjście przez boczne, przesuwne drzwi tarasowe.

Wszystkie oszczędności są racjonalne. Inwestorzy nie szukali ich tam, gdzie było to pozbawione sensu. Przykładowo, zdecydowali się na wielkoformatowe (1,2 x 1,2 m) płyty gresowe, które wykańczają podłogi w całym domu i ściany łazienki, wybrali też jedne z najdroższych desek elewacyjnych z modrzewia syberyjskiego o zróżnicowanej szerokości.

Pod specjalnym nadzorem

Budowa od symbolicznego wbicia łopaty trwała blisko rok. Ekipy polecane przez architektów szybko wykonywały powierzone im prace.

Jeden z architektów pracowni Grupa Verso mieszka niedaleko i codzienne był na budowie. Oprócz tego inwestorzy bardzo dobrze wspominają Marcina Sochę, który „spinał” wszystkie ekipy – nazywają go „projekt menedżerem”. - Dzięki niemu ekipa wchodząca na budowę od razu wiedziała, co ma robić – z uśmiechem opowiada pan Szymon.

Realizacja projektu do złudzenia przypomina wstępną wizualizację.

- To, że rzeczywistość nie odbiega od wstępnych założeń, jest normą w naszej pracowni. Myślę, że zawdzięczamy to włączaniu w proces projektowy inwestorów i temu, że bardzo dużo czasu i energii poświęcamy nadzorom autorskim. Niezależnie od tego, gdzie zlokalizowana jest budowa, na nadzór przyjeżdżamy wtedy, gdy jest potrzeba, najczęściej dwa razy w tygodniu. To nieodzowny element naszej pracy - wyczerpujący, ale dzięki temu satysfakcja jest pełna – mówi Jakub Cieślik.

Drewniano-betonowy dom

O jego nietuzinkowym charakterze najwięcej mówią wnętrza i ich surowa szczerość. Zawdzięczają ją stropom – odsłoniętemu betonowi z widocznymi przebarwieniami, niedoskonałościami. „Betonowe wnętrza” - tak w rozmowie nazywa je architekt - choć poza sufitami są tu jeszcze eleganckie wielkoformatowe płyty na podłodze, otynkowane na biało ściany i laminat doskonale imitujący drewno. Jednak trudno nie zgodzić się ze stwierdzeniem architekta, bo niedoskonały beton jest tu najważniejszy.

To zwykły tradycyjny beton. Dlaczego tak dobrze się prezentuje? Zapewne duże znaczenie miało to, że wykonawca został uprzedzony o tym, że stropy mają być odsłonięte. Ale o efekcie końcowym przesądziło rozplanowanie przez architektów odpowiedniego układu deskowania, przez co odbicia płyt szalunkowych są precyzyjnie i planowo rozmieszczone. Przemyślany rysunek stworzony przez deskowanie oswaja surowość materiału.

***

-Wnętrze domu, które jest jak negatyw dla zewnętrza budynku, wciąż jeszcze się tworzy. Jest tu industrializm i minimalizm, ale jeszcze bez kropki nad i – mówi Kamil Cierpioł.

To, że wnętrze domu wciąż się tworzy, nie jest minusem, ale plusem tego domu. Inwestorzy poproszeni o radę dla budujących bez wahania, zgodnie stwierdzają: „Najważniejsze to dać sobie czas na przemyślenie pewnych rzeczy”.

- Mieliśmy ten komfort, że nie musieliśmy się spieszyć. Najpierw zrobiliśmy to, co było niezbędne do życia, potem uzupełnialiśmy tym, co okazywało się potrzebne, i tak jest do dziś. Jest takie zatrzęsienie materiałów i rozwiązań, że optymalne decyzje wymagają czasu – mówi pani Magdalena. - Jeszcze jest kilka rzeczy, które planujemy.

I tak domowa przestrzeń niespiesznie dojrzewa do życia domowników.