Adaptacja na piątkę

Zbudowana wkrótce po wojnie szkoła służyła mieszkańcom wsi Króle Duże przez kilkadziesiąt lat. Opuszczona w 2002 r. niszczała, dopóki państwo Gertruda i Marek nie postanowili zmienić jej w dom. Realizacja otrzymała wyróżnienie (ex aequo z inną) w konkursie Remont Roku 2017 w kategorii Termomodernizacja.

W punkcie wyjścia

Wybudowana w 1959 r. szkoła formą nieco przypominała dworek szlachecki. Wzniesiono ją na planie prostokąta z niewielką dobudówką od strony ogrodu i centralnie usytuowanym gankiem od frontu. Cztery filary portyku podtrzymywały trójkątny naczółek z małym, okrągłym okienkiem, a szczyt ganku wypadał nieco poniżej poziomu kalenicy. Proporcje klasyczne, efekt psuły jednak szczegóły, takie jak uproszczone kształty podpór. W dodatku dach pokryto eternitem, a elewacje pomalowano na różowo. Podobnie jak wiele starych, wiejskich szkół budynek podzielony był wewnątrz na dwie części. Przez frontowe drzwi wchodziło się do szkolnego holu z wydzielonym kącikiem bibliotecznym. Po prawej stronie znajdowały się trzy klasy, po lewej urządzono męskie i damskie sanitariaty oraz niewielki pokój nauczycielski.

Wejście boczne prowadziło do części mieszkalnej przeznaczonej dla nauczyciela oraz jego rodziny. Przestrzeń ta składała się z sieni, dwóch izb, kuchni i toalety. Po latach do szkoły dobudowano jeszcze niewielką kotłownię.

Ciemne, oświetlone tylko niewielkim okienkiem poddasze służyło jako magazyn. Na górę można się było dostać przez klapę w sieni po przystawianej drabinie. Mimo niewygodnego wejścia przez lata strych zapełniony został rupieciami i starymi meblami. Nowi właściciele z zaskoczeniem odkryli też na poddaszu rodzaj altany. – Sam na ciemnym strychu, z zapalniczką w ręku, wśród pajęczyn zobaczyłem chatę ze słomy, betonu i drutu – wspomina pan Marek. Dopiero po pewnym czasie okazało się, że tajemnicza konstrukcja służyła do przechowywania owoców na zimę.

Nowy plan

– Dopiero po podpisaniu umowy zdaliśmy sobie sprawę, co właściwie kupujemy – żartuje pani Gertruda. Pierwszy plan zakładał rozbicie remontu na kilka etapów i samodzielną pracę prowadzoną nawet przez pięć lat. Inwestorzy szybko jednak uznali, że to rozwiązanie mało efektywne, a lepszym wyjściem jest doprowadzenie budynku do użytku w ciągu najwyżej dwóch sezonów. Prace zaczęły się w październiku, a w lipcu kolejnego roku malowano już wnętrza.

Dom miał służyć jednej rodzinie, więc obie części budynku trzeba było połączyć. Inwestorom zależało też na termomodernizacji i poprawie komfortu.Pierwszy zarys nowego układu pan Marek narysował z wnuczką Kaliną, prace projektowe i obliczenia powierzono zaprzyjaźnionemu architektowi Michałowi Maniście. Zachowany został plan szkoły, w trzech klasach zmienił się tylko wystrój. Gospodarze mają więc do dyspozycji trzy duże, prostokątne pomieszczenia. Jedno z nich służy obecnie jako pokój do zabaw, w drugim ustawiony został duży stół konferencyjny. Nietypowy łącznik między dawnym mieszkaniem a szkołą stanowi przechodnia łazienka.

Kolejność prac

Najpierw trzeba było zrobić miejsce na placu. Wyburzono stare komórki i nieużywane od dziesięcioleci szalety dla uczniów, wywieziono śmieci, ścięto samosiejki. Najpilniejsze okazało się osuszenie terenu. W niektórych miejscach na działce wody podskórne zaczynały się na głębokości zaledwie 30 cm. Nowy drenaż odprowadza wodę do rowu melioracyjnego wzdłuż granicy posesji.

Wykonano nowe izolacje przeciwwilgociowe, zabezpieczono fundamenty.

Równie ważnym zadaniem było osłonięcie budynku nowym dachem jeszcze przed nadchodzącą zimą. Zatrudniona przez inwestorów ekipa zdjęła z połaci połamany eternit, wykonała izolację i pokryła dach blachodachówką. Większa część więźby wymagała tylko drobnej konserwacji, ale cztery zbutwiałe krokwie trzeba było wymienić. Ze stropu usunięto polepę, czyli grubą warstwę gliny zmieszanej z sieczką. Jej miejsce zajęła nowa izolacja i betonowa wylewka grubości 8 cm.

Dekarze podjęli się też kolejnego etapu prac. Zgodzili się przezimować w budynku i za stawkę niższą niż w sezonie letnim usunąć przerośnięte grzybem tynki, zniszczone podłogi i niepotrzebne ściany działowe. Do wnętrza wstawiono piec – kozę – i podstawowe wyposażenie, roboty zajęły trzy chłodne miesiące.

Okazało się, że grube ceglane ściany pod tynkiem były w dobrym stanie. Do budowy wykorzystano materiał rozbiórkowy – cegły pełne wypalone jeszcze przed II wojną światową. Ten sam materiał użyty był w stropach Kleina nad wszystkimi pomieszczeniami.

Zimę gospodarze wykorzystali też na zakup materiałów budowlanych oraz wybór nowej stolarki. Obie części budynku połączono, wybijając nowe otwory drzwiowe. Wykonano nowe instalacje – wodną i elektryczną. Ta ostatnia to spełnienie marzeń pana domu. Każdy punkt zasilany jest osobno, w domowej rozdzielni można więc odłączyć na przykład gniazdka w pokoju zajmowanym przez dzieci.

Ciepło, ciepło

Budynek przez wiele lat ogrzewany był piecami kaflowymi. Rozebrano je w ostatnich latach istnienia szkoły i zastąpiono systemem centralnego ogrzewania i kotłem na olej opałowy. Pozostawiona w instalacji woda i brak opieki sprawiły, że nowi właściciele musieli go wymienić na nowy. Podstawowym źródłem ciepła jest obecnie kocioł na gaz LPG. Ze względu na kubaturę budynku i cenę gazu inwestorom zależało na ograniczeniu strat ciepła do minimum. Niezbędna była więc termomodernizacja.

Ocieplono wszystkie przegrody wokół strefy, którą się ogrzewa. Na elewacjach ułożono grafitowy styropian grubości 10 cm. Trzeba było usunąć stare podłogi, bo pod warstwą linoleum była tylko pięciocentymetrowa betonowa wylewka, a pod nią ubity piasek. Pod nowymi podłogami jest ułożony twardy styropian grubości 15 cm. Zamiast polepy na stropie jest dwudziestocentymetrowa warstwa styropianu.

Szkło i siatka

Okna, które zastali nowi właściciele budynku, miały wprawdzie ledwie kilka lat, ale były niskiej jakości, nieszczelne i zniszczone. Trzeba było je wymienić. Za wzór przyjęto pierwotne okna skrzynkowe. Co prawda teraz materiał jest inny, ramy są z PCW, a nie z drewna, ale dzięki temu znacznie mniejsze są straty ciepła. Zatroszczono się jednak o tradycyjny wygląd, dzieląc duże tafle na sześć kwater. Szprosy są umieszczone pomiędzy szybami, nie utrudniają więc mycia. Najważniejszą zmianą było zmniejszenie liczby otworów okiennych we frontowej elewacji z ośmiu do sześciu. Zdaniem gospodarzy dom nie wymaga tak dobrego doświetlenia jak szkoła.

Dom ma wentylację grawitacyjną, dlatego nowe okna trzeba rozszczelniać. Inwestorzy zdecydowali się na zaopatrzenie wszystkich okien w gęste moskitiery. Króle Duże, choć znajdują się zaledwie 13 km od Ostrowi Mazowieckiej, są prawdziwą wsią. W sąsiedztwie posesji rozciągają się pastwiska, w pobliskich obejściach fermentują góry kiszonki dla bydła, zabezpieczenie przed owadami jest więc bardzo przydatne.

Na pamiątkę

Narażone na wilgoć i wahania temperatury wyposażenie dawnej szkoły w większości zniszczało. Udało się jednak ocalić kilka mebli i detali. Nowi właściciele zachowali szkolny dzwonek, poddali renowacji szkolną ławkę z otworem na kałamarz w blacie. Swoją funkcję wciąż pełnią wieszaki z szatni.

Najbardziej efektowne relikty zobaczyć można w ogrodzie. Huśtawki, drabinki, drążki do ćwiczeń odnowiono i pomalowano jaskrawożółtą farbą, tak że wyraźnie odcinają się od zieleni trawnika. Szkolny plac zabaw jest kompletny, nowi właściciele posesji zachęcają dzieci z okolicy, by z niego korzystały, także podczas nieobecności gospodarzy.

Zabawki zajmują zresztą tylko część placu. Pas ziemi wzdłuż północnej granicy działki przeznaczono na warzywnik, jagodnik i niewielki sad. Na grządkach rosną między innymi ogórki, po ukiszeniu zatapiane w głębinach starej studni. Mały budynek gospodarczy mieści składzik na narzędzia i pomieszczenie przeznaczone w przyszłości na kurnik.

Więcej niż dom

Jeśli zgodnie z przysłowiem pierwszy dom buduje się dla wroga, drugi dla przyjaciela, a trzeci dla siebie, to co powiedzieć o szóstym? Gospodarze przeszli już dotąd przez pięć placów budowy. Żartują więc, że niewiele mogło ich zaskoczyć i prace toczyły się gładko.

Dawna szkoła jest za duża, by miała służyć tylko jako letnisko. Pani Gertruda jest z wykształcenia nauczycielką, na emeryturze ma zamiar prowadzić zajęcia dla dzieci, półkolonie w czasie żniw czy letnie zajęcia. To dom ma wciąż łączyć – być więc po części świetlicą, miejscem spotkań dla rodziny i sąsiadów.