Buduj na pewnym gruncie

Aby uniknąć przykrych niespodzianek, warto wiedzieć, na jakim gruncie będziemy budować. Jego ocenę powierzmy fachowcowi. Detektywami od gleby i wód podziemnych są geotechnik lub geolog.

Specjalista do rozpracowania podziemia

Badanie gruntu można powierzyć geotechnikowi lub geologowi. Geotechnik i geolog z uprawnieniami geologiczno-inżynierskimi mogą dokonywać badań i wystawiać ekspertyzy geotechniczne w przypadku budynków I lub II kategorii geotechnicznej. Gdy budynek kwalifikuje się do III kategorii – geologa musi zastąpić geotechnik Ekspertyza geotechniczna nie ma na celu wyłącznie zaspokojenia naszej ciekawości. Jest dokumentem przydatnym architektowi, który będzie projektował dom lub dokonywał adaptacji projektu katalogowego. Ten, znając specyfikę gruntu, zdoła zaplanować najodpowiedniejszy i przy tym najekonomiczniejszy sposób posadowienia budynku. Ustali, jaki rodzaj fundamentów będzie odpowiedni dla danego gruntu. W praktyce może to oznaczać wykonanie zarówno ław, jak i ścian fundamentowych w konstrukcji monolitycznej (żelbetowej) albo zwiększenie przekrojów i zbrojenia ław. Możliwości jest tu zresztą znacznie więcej, z posadowieniem na palach lub kręgach betonowych włącznie.

W razie stwierdzenia gruntów o niskiej nośności (piaski) opinia geotechniczna będzie podstawą na przykład do wykonania tak głębokich wykopów, które dotrą do bardziej nośnej warstwy. Może to być również wskazówką do wymiany gruntu na bardziej nośny.

Jeśli okaże się, że grunt jest nieprzepuszczalny, a woda gruntowa ma tendencję do okresowego podnoszenia swego poziomu, wówczas warta rozwagi będzie płyta fundamentowa w miejsce planowanych początkowo fundamentów tradycyjnych (ławy i ściany fundamentowe). Geotechnik może bowiem uznać, że woda grozi podmywaniem ław i stóp fundamentowych lub będzie powodować pęcznienie gruntu pod nimi, co w obu przypadkach skończy się nierównomiernym osiadaniem domu.

Taka niekorzystna ekspertyza geotechniczna odwiedzie nas z pewnością od pomysłu na budowę piwnicy, gdyż w takich warunkach jej szczelne zaizolowanie może być bardzo trudne i kosztowne.

Pozostańmy jeszcze przy izolacjach. Szczegółowe ustalenie warunków gruntowych i wodnych na działce da nam oraz wykonawcom cenne wskazówki odnośnie do rodzaju hydroizolacji podziemnych części domu. Jeśli pod nogami skrywa się grunt przepuszczalny, wystarczy hydroizolacja typu lekkiego – najtańsza i najprostsza do wykonania. Nie sprawdziłaby się wtedy, gdyby podłoże było gliniaste, zatrzymujące wodę opadową. Wtedy bowiem potrzebna jest izolacja typu przynajmniej średniego, a może nawet ciężkiego, stosowana zwyczajowo w przypadku zagrożenia wysokim poziomem wód gruntowych i ich napieraniem na fundament.

Geotechnik zdecyduje też, czy oprócz hydroizolacji potrzebny będzie też drenaż opaskowy, czyli instalacja odbierająca wodę gromadzącą się przy fundamentach i odprowadzająca ją w wyznaczone miejsce.

Jedna wizyta wystarczy

Geotechnika lub geologa warto wezwać, jeszcze zanim zdecydujemy się na konkretną działkę. Za zgodą obecnego właściciela dokona on ekspertyzy – sprawdzi, czy pod ziemią nie czają się żadne niespodzianki mogące utrudnić poprawne posadowienie budynku.

Jeśli działki nie kupujemy, tylko otrzymujemy ją w spadku albo jako darowiznę, wtedy badania powinny być zrobione przed kupnem projektu. W najgorszym razie trzeba z nimi zdążyć przed rozpoczęciem prac ziemnych.

Fachowca, który ma uprawnienia geotechniczne, znajdziemy tam, gdzie wszystko inne, czyli w Internecie. Poszukiwanie warto zacząć wcześnie, tak żeby wizyta specjalisty odbyła się w miesiącu umożliwiającym dokonanie badań, czyli najlepiej od kwietnia do grudnia.

Przewodnik po dokumentacji

Opinia geotechniczna. To dokument sporządzany przez geotechnika albo geologa. Zostaje w nim określona kategoria geotechniczna budynku i zakres badań koniecznych do przeprowadzenia na miejscu budowy. Do opinii dołączane są szkic lokalizacji działki i podstawowe informacje o niej. Zamieszczone w niej dane dotyczące gruntu są zaczerpnięte ze źródeł archiwalnych, map geologicznych lub wstępnych badań geotechnicznych.

Dokumentacja badań geotechnicznych. Zamawiając opinię, warto, a niekiedy (o czym wspomnieliśmy wcześniej) trzeba wzbogacić ją o dokumentację badań geotechnicznych przeprowadzonych na miejscu. Dzięki niej poznamy charakterystykę warunków wodnych, charakterystykę gruntu, orientacyjne obliczenia dotyczące nośności gruntu.

Projekt geotechniczny. Niekiedy bywa niezbędny. Zawarte są jest w nim między innymi prognoza zmian właściwości gruntu, obliczenia dotyczące nośności i osiadania podłoża gruntowego, opis wykonania trudniejszych prac ziemnych.

Dokumentacja geologiczno-inżynierska. Wykonywana jest w oparciu o wcześniejsze dokumentacje. Obejmuje więc podobne elementy jak opinia, dokumentacja badań i wspomniany projekt.

Jest potrzebna w przypadku występowania skomplikowanych warunków gruntowych. Dokumentacja ta musi być zatwierdzona w starostwie.

Sondowanie gruntu

Kiedy geotechnik zjawi się na naszej działce, wykona kilka odwiertów sięgających 4-6 m. Liczba wierceń zależy między innymi od wielkości działki. Na podstawie tak zwanego profilu geologicznego ustali on: ile warstw gruntu znajduje się pod powierzchnią, jakiego rodzaju są to grunty jakie są ich parametry fizyko-mechaniczne (spoistość i plastyczność, wilgotność, barwa) obecność i ilość wody na danych głębokościach.

W szczególnych przypadkach może zajść potrzeba przeprowadzenia dokładniejszej analizy i wtedy próbki gruntu wędrują do laboratorium. Tam zostaną precyzyjnie ustalone rodzaj i parametry gruntu (na podstawie procentowej zawartości jego poszczególnych frakcji).

Jeśli geotechnik stwierdzi występowanie gruntów niespoistych (piaski, żwiry), trzeba dodatkowo ocenić stopień ich zagęszczenia, posługując się metodą sondowania dynamicznego. Polega ona na wbijaniu sondy za pomocą swobodnie spadającego ze stałej wysokości odważnika i liczeniu uderzeń potrzebnych do jej zagłębienia w gruncie na określoną głębokość.

Podobnemu celowi służy metoda sondowania statycznego. W jej przypadku sondę wciska się w grunt w jednostajnym tempie.

Diagnoza i zalecenia

Sucha analiza warunków gruntowych i wodnych mogłaby być dla wielu z nas nie całkiem zrozumiała. Dlatego geotechnik podaje pewne konkretne wskazówki przydatne projektantowi, inwestorowi i wykonawcom. Może na przykład zaznaczyć, że wykopy można robić tylko w suchym okresie i wyłącznie przy zastosowaniu narzędzi ręcznych, ponieważ wprowadzenie ciężkiego sprzętu mogłoby naruszyć strukturę gleby.

Czasem zaleca wymienić grunt, gdy ten jest zbyt plastyczny. Z myślą o bezpieczeństwie robotników może też określić maksymalny stopień nachylenia ścian wykopu.

Podsumowanie

Jeśli z powodu oszczędności nie decydujemy się na to, aby wydać kilkaset złotych lub kilka tysięcy złotych na ekspertyzę geotechniczną, podejmujemy ogromne ryzyko. Fundamenty naszego domu mogą zostać zbudowane i zaizolowane w sposób nieadekwatny do istniejących warunków gruntowych i wodnych. W najlepszym razie przepłacimy za zbyt solidne posadowienie, niż wymaga sytuacja, a w najgorszym narazimy budynek na poważne uszkodzenia. Naprawy źle wykonanych fundamentów (na przykład podbetonowywanie lub podmurowywanie) są zawsze bardzo kosztowne i ogromnie pracochłonne.

To samo dotyczy zabiegów dotyczących wzmacniania gruntu (to na przykład zastrzyki cementowe mające związać zbyt sypki grunt pod ławami lub tak zwane zeskalanie i osuszanie gruntu metodą elektroosmozy). Można się przed taką ewentualnością ustrzec, w porę wzywając do pomocy fachowca.